Čájeheaddji: Aage Gaup.
Aage Gaup lea oaivugas Norgga ja riikkaidgaskasaš dáiddár, ja lea dál okta dain eanemus váikkuhanfámolaš dáiddáriin, son lea máŋggabealat ja berošta politihkalaččat govvadáidagis, almmolaš dáidagis ja lávdehábmemis.
Bázzedáidagiin Gaup bargá muorra, betoŋga ja metálla ávdnasiiguin. Sus lea earenoamáš latnjadovdu, ja son lea maiddái hárjánan lávdehámádagaid čájehit jieŋas ja muohttagis. 1980-logu rájes lea Gaup bargan ollu lávdehábmemiin filmma ja teáhtera várás.
Aage Gaup dáidda lea máŋggabealat ja rádjerasttildeaddji, ja ovttastahttá máŋga molssašuddi ja iešguđetlágan fenomenaid ja iešvuođaid. Mihtilmasvuođat máid oaidnit Aage Gaup dáiddalaš bargguin lea ahte su bázzedáidagis son ávkkástallá ávdnasa iešvuođaid iežas vuogi mielde.
Su dáiddalaš bázzedáidagat leat dávjá biddjon oktii máŋga iešguđetlágan ávdnasiin, mat lea unnán gieđahallojuvvon ja geađggi, muora dahje metálla olggoža ávnnasvuođđu čielgasit oidno.
Jagi 2007 válljii Foreningen Norske Scenografer su ovddastit Norgga PQ07, Scenografiquadriennalen Prahas, mii lea máilmmiviidosaš teáhterhábmen čájáhus, ja lea dat deháleamos riikkaidgaskasaš deaivvadanbáikin lávdehábmejeddjiide, ja gehččiide geat beroštit hábmemis.
Muhtun Gaup dáiddabargguin lea gaskavuohta dihto sámi oktavuhtii dahje mytologiijai, eará bargguin son ges geahččá eará guovlluide máilmmis. Čájáhusas leat maiddái bázzedáidagat olgun. Sarajevo rohkosviessu (Bønnehus for Sarajevo), man Sámiid vuorká Dávvirat Kárášjogas leat oastán 1994:is, sáhttet muittuhit Bosnia soađi.
Golmma dimenšuvnnat dáidda lea vihtta mehtera allat ja lea biddjon oktii nu ahte dan konstrukšuvnnat mat leat sihke veallut ja ceaggut laktojuvvojit oktii ja lágiduvvo bissulin golmma bunciiguin ja lođiiguin. Máhtolašvuohta muorrakonstrukšuvnnaid ja goallostemiid birra mat leat sámi árbevierut, geavahuvvojit dán dáiddabarggus, muhto ieš dáidda fuomášuhttá duohtavuođa mii lea mealgadis eret Sámis.
Su báccit fátmmastit viidát sihke hámi ja málle dáfus. Sus lea earenoamáš latnjadovdu, ja makkár rievdadusa bázzi sáhttá dahkat dan lanjas gosa dat biddjo. Nubbe eará dehálaš doaibma lea linjjáid dihtomielalaš geavaheapmi iežas bácciin. Gaup bargá rusttegiin nu ahte geahččit ipmirdit ávdnasa dieđuid iešguđetge ládje, ja assosiašuvnnat ilbmet iešguđetge dieđuid, muitogovaid ja dovddavásihusaid bakte. Su čullosiin lea álot vejolašvuohta meroštit sin iežaset duohtavuođa.
Soames árvvoštalli čállá ahte su dáidagis leat herskot ja roavisvuođat suollemasat seaguhuvvon – oaiviliin lea muhtunlágan poehtalaš girjáivuohta man lea váttis čilget. Aage Gaup dajai oktii: Mun háliidan govvidit diđošteaddji olbmo.
Oktasaš ipmárdusa bakte, mii njuovžilit sirdása guovtti dimenšuvnna ja golmma dimenšuvnna gaskkas, hápmi ja areála, ja earenoamáš giehtaduodji sihke ávdnasiin ja bargoneavvuin, de lea Gaup čájehan ođasmahttinnávccaid ja suokkardit gaskaomiid váikkuhan rájáid, ovdánahttán earenoamáš vejolašvuođa ovttastahttit gelddolašvuođa gaskal árbbi ja árbevieruid ásaheami ja eallindahkama bakte, ođasmahttit ja áigeguovdilin dagahit iežas dáiddačehppodaga.
Geometriijalaš gáiddusvuohta ja abstrákta dáiddahápmi lea guovddážis su čuolahusain. Nu lea maiddái go oasit dahje iešguđetlágán ávdnasat laktojuvvojit oktii su dáidagis, nu ahte bargu čuolahusain čielgaseappot boahtá ovdan.
Aage Gaup, riegádan 1943, ja dáiddalaččat bargan árra 1970-logu rájes. Son lei miellahttun beakkán Máze-joavkkus, mii lei Sámi Dáiddačehpiid Searvvi vuolggaheaddji jagi 1979, ja mii fas viidáset vuođđudii SDS 1986. Son lea 1970-logu rájes leamaš politihkalaš ja sosiála geasuheaddji dáidagis, fáttá geasuheaddjivuođa rádjai, ráinnas linját minimála ja lihkastagat čuolahusas, ovdanbukti govvačuolus, rusttegat, relationála estetihkka ja hutkásvuohta de dát čájáhus duođašta čoakkáldaga mii speadjalastá eallinfámolašvuođa, mohkkáivuođa ja ovdánahttá ođđaáigahaš ja dálááiggi dáidaga, seammás go sajáidahttá su dáiddalaš barggu jearggalaš sajádagas, ain váikkuhanfámolaš dáiddamáilmmis maŋŋil go máŋgalot jagiid lea bargan dáiddáriin.
Gaup lea máŋgga geardde ožžon dáiddastipeanddaid ja gudnebálkkašumiid, ja oaččui stáhtas 1992 dáiddáriidda dáhkidandietnasa. Gaup lea doaimmahan máŋga almmolaš čiŋahemiid, ja su dáidagiid leat earret eará Sámi Kulturráđđi, Norgga Kulturráđđi, Sámiid Vuorká Dávvirat ja Davvi-Norgga dáiddamusea oastán. Son lea bures rámiduvvon dáiddalaš barggus dihte, ja lea earret eará ožžon Hedda-bálkkašumi (2000) ja Kárášjoga gieldda kulturbálkkašumi (2012) – Lei dasto váile 20 jagi áigi go Kárášjoga gieldda kulturbálkkašupmi geigejuvvui dáiddasuorgái. Aage Gaup lea maiddái leamašan mielde Kultuvrralaš skuvlalávkkas, ja lea bargan dan badjelii ahte Kárášjoga Dáiddaskuvla galggai ásahuvvot, ja son lea dál dáiddaskuvlla stivralahttu.
